توسعه درونی بخش مرکزی تبریز؛ نمونه منطقه8

رشد شهر و شهرنشینی در هر دوره و در هر منطقه، محصول منطقی شرایط خاص محیطی و تابع اوضاع فراملی و جهانی است. شهر نشینی در کشورهای در حال توسعه متاثر و بازتاب شرایط سیاسی، اقتصادی و فرهنگی حاکم بر جامعه در دوره ای طولانی است که از نتایج آن می توان به رشد سریع شهرهای بزرگ به همراه مهاجرت های وسیع و گسترش کالبدی نا موزون اشاره نمود که از تبعات منفی آن؛ رشد پراکنده شهر، تخریب اراضی زراعی پیرامون و بوجود آمدن فاصله فیزیکی- زمانی زیاد بین کاربری ها ست. در مقابل؛ هسته های مرکزی شهرها غالباَ با مساله زوال و فرسودگی، مشکلات اقتصادی و اجتماعی خاص خود و گریز ساکنان بومی خود مواجه گشته و بسیاری از ظرفیت های موجود توسعه، در درون محدوده شهرها بکار گرفته نشده اند. در این میان آنچه حائز اهمیت است، درک صحیح از عوامل موثر و فرایند های بوجود آورنده می باشد. در این پژوهش سعی شده است روند گسترش فیزیکی شهر تبریز و ظرفیت های موجود توسعه درونی شهر و منطقه 8(بخش مرکزی) مورد بررسی قرار گیرد. بنابراین هدف پژوهش شناخت ظرفیت های درونی موجود بوده که در ادامه با تاکید خاص بر روی ویژگی های اجتماعی- اقتصادی و کالبدی بافت فرسوده بخش مرکزی شهر و نقش آن در توسعه درونی می باشد. به عبارتی هدف این مقاله بررسی ظرفیت ها و قابلیت های توسعه درونی و سطح بندی نواحی منطقه هشت شهر تبریز از لحاظ شاخص های توسعه درونی از طریق شاخص های جمعیت و مساحت و شاخص های کالبدی (عمر و کیفیت ابنیه، کاربری مختلط و....)است. روش پژوهش توصیفی-تحلیلی است. برای تجزیه و تحلیل داده ها از مدل های کمی برنامه ریزی، از جمله تصمیم گیری های چند معیاره تاپسیس استفاده شده است. بر اساس بررسی های صورت گرفته از بین 5 ناحیه منطقه هشت شهر تبریز ناحیه 2 با امتیاز تاپسیس 0.88064 در بالاترین و ناحیه 5 در پایین ترین سطح توسعه از جهت دارندگی ظرفیت های توسعه درونی قرار دارد. رتبه بندی شاخص ها به تفکیک ناحیه نشان داد که در شاخص اراضی بایر، مخروبه و متروکه و شاخص تراکم خالص ناحیه 2 با بالاترین رتبه و ناحیه 5 نیز در شاخص های تراکم ناخالص، کیفیت ابنیه و ناحیه 2 در شاخص عمر ابنیه بیش از 30 سال بالاترین رتبه را به خود اختصاص می دهند. از آنجایی که تحقق توسعه درونی در این بافت های فرسوده نیازمند شناخت سایر ابعاد است، بنابراین توسعه اقتصادی- اجتماعی بستر و زمینه ساز توسعه کالبدی قلمداد می شود. در پایان جهت احیاء، ساماندهی و تحقق توسعه درونی بافت محدوده بخش مرکزی، راهبرد تلفیقی توانمند سازی/ ظرفیت سازی به عنوان رویکردی از تئوری با آفرینی شهری، پیشنهاد شده است.